Giấc mơ là một phần không thể thiếu của cuộc sống. Tuy nhiên, chúng ta thường khó nhớ lại những nội dung của giấc mơ mình đã trải qua. Ngay cả khi chúng ta tỉnh giấc và nhớ về giấc mơ, ký ức đó thường bay đi chỉ trong khoảng thời gian ngắn. Vậy tại sao chúng ta lại không thể ghi lại những giấc mơ của mình?
Hồi hải mã – người “thức khuya, dậy muộn”
Theo chuyên gia thần kinh học Thomas Andrillon tại Đại học Monash ở Melbourne (Úc), “Chúng ta có xu hướng quên ngay những giấc mơ. Có thể bạn sẽ thấy khó tin về việc mình đã nằm mơ mà không nhớ bất cứ điều gì, nhưng các nghiên cứu đã cho thấy rằng, ngay cả đối với những người không hề nhớ được bất cứ một giấc mơ nào trong nhiều thập kỷ hoặc thậm chí cả đời, họ hoàn toàn có thể nhớ lại chúng nếu được đánh thức vào đúng thời điểm”.
Mặc dù chưa tìm ra lý do chính xác, các nhà khoa học đã có những phân tích về quá trình ghi nhớ của não bộ con người trong khi ngủ, từ đó đi đến một số ý tưởng có thể giải thích cho sự “quên” đặc biệt của giấc mơ.
Hồi hải mã – vai trò quan trọng trong việc ghi nhớ
Theo một nghiên cứu trên tạp chí Neuron, khi chúng ta chìm vào giấc ngủ, hồi hải mã – một vùng cuối cùng của não bộ – là một trong những vùng cuối cùng đi vào giấc ngủ. Hồi hải mã có vai trò quan trọng trong việc chuyển thông tin từ trí nhớ ngắn hạn sang trí nhớ dài hạn.
Tuy nhiên, nếu hồi hải mã là vùng cuối cùng đi ngủ, thì nó cũng là vùng cuối cùng thức dậy. Do đó, bạn có thể tỉnh dậy với một giấc mơ còn lưu lại trong trí nhớ ngắn hạn, nhưng não bộ của bạn sẽ không thể giữ ký ức đó lâu dài.
Dù điều này giải thích tại sao ký ức trong mơ thoáng qua, nhưng không có nghĩa là hồi hải mã không hoạt động suốt đêm. Trên thực tế, vùng này hoạt động khá tích cực trong khi ngủ, nhưng có vẻ như nó tập trung vào việc chăm sóc những ký ức hiện có để củng cố, thay vì ghi nhận những trải nghiệm mới.
Chất truyền dẫn thần kinh – acetylcholine và noradrenaline
Việc chúng ta ít khi ghi nhớ những ký ức mới trong khi ngủ cũng liên quan đến sự thay đổi trong nồng độ của hai chất truyền dẫn thần kinh quan trọng: acetylcholine và noradrenaline. Hai chất này đều đóng vai trò quan trọng trong việc lưu giữ ký ức. Khi chúng ta chìm vào giấc ngủ, acetylcholine và noradrenaline giảm đột ngột.
Sau đó, trong giai đoạn giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM), acetylcholine tăng trở lại mức cao, nhưng noradrenaline vẫn ở mức thấp. Các nhà khoa học vẫn chưa giải thích rõ được tác động của sự kết hợp đặc biệt này trong việc làm chúng ta quên đi giấc mơ của mình.
Những giấc mơ “không đáng nhớ” và những giấc mơ “đáng nhớ”
Theo chuyên gia nghiên cứu về giấc mơ Ernest Hartmann và Phó giáo sư tâm thần học Robert Stickgold, giấc mơ có thể được coi là những suy nghĩ mơ mộng và thường không có ích để ghi nhớ.
Nhưng những giấc mơ sống động, giàu cảm xúc và có mạch lạc hơn thường được não bộ ghi nhớ tốt hơn. Điều này có thể do chúng kích thích trạng thái thức tỉnh của não bộ nhiều hơn và câu chuyện có tổ chức của những giấc mơ này khiến não bộ dễ lưu trữ hơn.
Kết luận
Mặc dù chúng ta dành rất nhiều thời gian trong giấc ngủ và có những trải nghiệm thú vị trong giấc mơ, việc ghi nhớ những giấc mơ đó vẫn là một thách thức. Các nhà khoa học đã tìm hiểu rất nhiều về quá trình giấc ngủ và cơ chế ghi nhớ của não bộ, nhưng vẫn còn nhiều điều chưa rõ. Tuy nhiên, việc hiểu rõ hơn về quá trình này có thể giúp chúng ta khám phá thêm về bản chất của giấc mơ và cách chúng ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta.
